owiat Będziński jako nieodrodna część Zagłębia Dąbrowskiego swoimi tradycjami kulinarnymi jest silnie związana z tym właśnie regionem. Ze względu na swoje graniczne położenie, pomiędzy Śląskiem a Małopolską, widać tu spore podobieństwa. Przemysłowy charakter regionu sprawiał, że kuchnia charakteryzowała się dużą kalorycznością. Jedzenie musiało być treściwe, tłuste, aby dawało siłę do pracy.
Do dziś w kuchniach wielu domów można spotkać tradycyjne potrawy.
Zalewajka
Do najbardziej popularnych potraw z pewnością należy właśnie zalewajka. Przepis na nią jest bardzo prosty: ugotowane, pokrojone w kostkę ziemniaki zalewa się przygotowanym osobno czystym żurem z zakwasu chlebowego. Stąd właśnie nazwa zupy. Ziemniaki gotuje się z liściem bobkowym, zielem angielskim i innymi przyprawami, a po ugotowaniu nie odlewa się wody. Całość musi być omaszczona świeżo wytopionymi z wędzonej słoniny skwarkami oraz doprawiona solą, pieprzem i majerankiem. Dobrym dodatkiem jest czosnek oraz suszone grzyby.
Fitka
Druga charakterystyczna dla naszego regionu zupa. To, zupa gotowana bez żadnego mięsa i tłuszczu, do której dodaje się osobno ugotowaną kiszoną kapustę lub grzyby. Inaczej określana jest jako "zarzucajka". Uznawana była kiedyś za zupę ludzi biednych, stała się z czasem tradycyjną zupą górników. Może być "czysta", to znaczy, że nie zawiera innych dodatków oprócz jarzyn, może też być z zasmażką lub zabielana śmietaną.
Maścipula
Charakterystyczną potrawą dla naszego regionu jest też maścipula, czyli zagłębiowskie pieczonki (zwane również duszonkami czy prażonkami). Niegdyś przyrządzane podczas prac polowych, dziś nadal chętnie spożywane podczas rodzinnych czy towarzyskich spotkań.
Przygotowuje się ją z ziemniaków, krojonych w plastry lub kostkę i duszonych w kociołku ze smalcem, cebulą, kiełbasą, boczkiem, ewentualnie burakami i marchwią, doprawianych solą i pieprzem. Całość przykrywana jest liśćmi kapusty, które dociska się szczelnie pokrywką. Klasycznie pieczonki przygotowywane są na ognisku w żeliwnym kociołku.
Powiat Będziński może się również poszczycić wieloma innymi potrawami, które szturmem zdobyły podniebienia smakoszy. Ich smak i tradycyjne przyrządzanie sprawiły, że trafiły na Listę produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Dzisiaj ich smak możemy podziwiać w licznych restauracjach naszego powiatu.
Do tradycyjnych dań regionu z pewnością zaliczyć można Gęś siewierską popularną już od połowy XX w. Gęś tradycyjna pieczona jest w tzw. gęsiarkach, dzięki czemu mięso dobrze się rumieni, nie przypala się i jest smaczniejsze. Gęsiarki wkładane są do chlebowego pieca, wybudowanego z cegieł szamotowych i kafli, opalanego drewnem i węglem. Mięso w trakcie pieczenia kilkakrotnie podlewane jest roztapiającym się tłuszczem, który zmieszany ze spływającym czosnkiem i solą tworzy wspaniały aromatyczny sos. Gęsi tak upieczone na specjalne życzenia klientów mogą być podawane z nadzieniem z jabłek i innym farszem. Jednym z dodatków do pieczonej gęsi jest borówka siewierska. Borówka/brusznica siewierska ma postać gęstej bordowej masy z widocznymi owocami, charakteryzuje się specyficznym smakiem i zapachem. Brusznica siewierska wytwarzana jest zgodnie ze starą rodzinną recepturą, przekazywaną z pokolenia na pokolenie. Podawana była i jest do dzisiaj do potraw z gęsi, kaczek oraz innych drobiowych smakołyków.
Praktyczni siewierzanie rozkoszując się smakiem pieczonej gęsi wykorzystali w kuchni także gęsie podroby. W ten sposób powstały kolejne specjały tego historycznego miasta. Wątróbki gęsie po siewiersku oraz żołądki gęsie po siewiersku to kolejne przysmaki, które docenili znawcy kuchni tacy jak Piotr Bikont czy Robert Makłowicz. Żołądki przyrządzane są zawsze według tej samej, dawnej receptury. Gęsi, z których przygotowywane są żołądki, hodowane były i nadal są metodą tradycyjną oraz karmione naturalnymi paszami.
Z kolei wątróbka najczęściej podawana jest z pieczonym jabłkiem. Prostota w przyrządzaniu i wykorzystywanie smalcu gęsiego, oczywiście siewierskiego, podczas smażenia stanowi o wyjątkowości tej potrawy. Po znakomitych wyrobach z gęsiny na koniec można skosztować żurku siewierskiego – smacznego, nietłustego, jasnego i klarownego, znakomicie nadającego się do picia.
Nie tylko jednak Siewierz charakteryzuje się pysznymi kuchennymi specjałami. Także Sławków, kolejne miasto w powiecie o kilkusetletniej historii, może się pochwalić tradycyjnymi przysmakami. Jednym z nich jest chleb zwykły sławkowski, o którym – jak mówi przysłowie – „Kraków budowano”.
Początkowo wypiekany w domach, jednak z czasem ludowe tradycje wypieku chleba przejęły piekarnie. W 1936 roku w Sławkowie rozpoczęto budowę piekarni, w której do dnia dzisiejszego według starych receptur wypiekany jest chleb w nadal działającym piecu, opalanym węglem. W roku 1945 został uruchomiony drugi piec. Mimo że piekarnia zmieniała przez kolejne lata właścicieli, metoda wypieku chleba zwykłego sławkowskiego nie uległa zmianie.
Będąc w Sławkowie nie można nie spróbować sławkowskiego bobu, który mieszkańcom tego miasta towarzyszy od wieków. Niegdyś w czasach głodu zastępował chleb, dziś w Sławkowie możemy go zjeść np. w postaci roladek bobowych serwowanych w restauracjach.
ULOTKA Smaki Powiatu
Źródło:
www.powiat.bedzin.pl