Forum mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego

Jan Pierzchała (ur. 26 września 1921 w Jaworznie, zm. 7 grudnia 2003 w Sosnowcu) – polski prozaik, poeta, autor adaptacji scenicznych, dramaturg, tłumacz. W 1945 debiutował jako poeta na antenie Polskiego Radia. W latach 1947–1950 , studiował polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim. W latach 1947–1949 pełnił funkcję sekretarza redakcji kwartalnika „Zeszyty Wrocławskie”. Uczestniczył w pracach Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego i Literatury we Wrocławiu, pracował na stanowisku dyrektora ds. programowych rozgłośni Polskiego Radia. W 1953 zamieszkał w Sosnowcu i rozpoczął pracę w katowickim wydawnictwie „Śląsk”. W 1956 objął stanowisko attaché kulturalnego Ambasady PRL w Berlinie Wschodnim. W 1959 wrócił do Polski i pracował w redakcji wydania niedzielnego „Trybuny Robotniczej”.W latach 1962–1981 był zastępcą redaktora naczelnego „Poglądów”. W latach 1964–1966 był kierownikiem literackim Teatru Dramatycznego im. Adama Mickiewicza w Częstochowie, 1966–1997 w sosnowieckim Teatrze Zagłębia. W latach 1986–1990 był członkiem Narodowej Rady Kultury. Wiersze, opowiadania, reportaże, artykuły publicystyczne, recenzje i przekłady zamieszczał w wielu czasopismach (m.in.: „Dziennik Polski”, „Dziennik Zachodni”, „Kuźnica”, „Literaturnaja Gazeta”, „Miesięcznik Literacki”, „Nowa Kultura”, „Odra”, „Odrodzenie”, „Opcje”, „Poglądy”, „Przemiany”, „Słowo Polskie”, „Sprawy i Ludzie”, „Szczecin”, „Śląsk”, „Śląsk Literacki”, „Tak i Nie”, „Tygodnik Kulturalny”, „Tygodnik Powszechny”, „Wieś”, „Zaranie Śląskie”, „Zeszyty Wrocławskie”, „Życie Literackie”).

Twórczość [edytuj]
Wiersze (1948),
Dziewczyna (1952),
Noce bez światła (1954),
Rozstanie i powrót (1957),
Anastazy Kowalczyk. Opowieść biograficzna (1962),
Antykwariat przy ulicy Barbarossy. Opowiadania(1962),
Legenda Zagłębia. Szkice (1962, wyd. 2 1971),
Dzień z nocą na trzy podzielony(1964),
Krzak gorejący (1972),
Przeczekaj deszcz (1975),
Jak krótkie lato (1980),
Opasani ciemnością(1983),
Prawdziwy zabytek dawniejszego wieku. O Hipolicie Kownackim ze Sławkowa.1961–1854 (1988),
Z ciemni podskórnej. Szkice o pisarzach współczesnych urodzonych w Zagłębiu Dąbrowskim (1992).

Marian Porębski (ur. 17 lipca 1910 w Sosnowcu, zm. 24 lipca 2008 w Bilczy k. Kielc) – polski śpiewak operowy, światowej sławy tenor wagnerowski.

Życiorys [edytuj]
Był czwartym dzieckiem w rodzinie felczera szpitala górniczego. Debiutował w 1944 r. jako pierwszy tenor operowy w „Afrykance” Meyerbeera w Grand Theatre w Bordeaux. Na swoim koncie ma niezliczone role dramatyczne m.in. w operach „Królowa Saba” J. Masseneta, „Salambo” E. Reyera, „Żydówka” Y. Halewy’ego. Tylko najwięksi tenorzy świata potrafili poradzić sobie z operami „Zygfryd”, „Tristian” i „Walkiria”. Za każdym razem wykonanie wymaga wielkiego wysiłku, a Marian Porębski śpiewał te role ponad 25 lat. Występował także w repertuarze wagnerowskim po francusku i włosku. Od wojny mieszkał we Francji, skąd w 2000 r. przeniósł się na stałe do Bilczy koło Kielc.

Marian Porębski śpiewu zaczął się uczyć w prywatnej szkole Ewy Horbaczewskiej oraz u Korwin-Szymanowskiej w Katowicach, która była siostrą Karola Szymanowskiego, w Sosnowcu. Naukę przerwało mu powołanie do wojska. Gdy wrócił do cywila jako kapral rezerwy, ożenił się i krótko przed wybuchem wojny trafił do Studium Opery Warszawskiej. Karierę przerwała mu wojna. Trafił do załogi pociągu pancernego, ale oddział szybko został rozbity. Potem przez Rumunię przedarł się do Francji, gdzie formowały się Polskie Siły Zbrojne.

W czasie okupacji dla niepoznaki przybrał nazwisko Mario Crepin i związał się z francuskim ruchem oporu. W końcu spotkał impresario, który organizował przedstawienia operowe. Zatrudnił pana Mariana na czas próbny. Manager był pod takim wrażeniem jego umiejętności, że zaproponował mu rolę w Teatrze Wielkim w Bordeaux w operze „Afrykanka” Meyerbeera, której nie wystawiano od 40 lat tylko dlatego, że nie było odpowiedniego tenora dramatycznego. Tą rolą zaczął się triumfalny pochód Porębskiego przez najlepsze opery Francji.

W ciągu następnych lat Marian Porębski dał się poznać jako jeden z najwspanialszych wykonawców oper Wagnera, Reyera i Halewy'ego. Śpiewał „najcięższe” opery, bardzo trudne wokalnie, ale i scenicznie, wymagające wybitnej techniki. Do takich należy partia Matho w „Salammbo” Reyera.

Nie był związany z żadną operą stałym kontraktem, ale będąc wziętym artystą, korzystał z wielu przywilejów zarezerwowanych wyłącznie dla gwiazd. Jednym z nich było bajeczne wynagrodzenie za śpiew. Jak wspomina, jeszcze w czasie wojny zarabiał miesięcznie 12 tys. franków — tyle kosztował samochód. Później za jeden występ inkasował tyle, ile etatowy śpiewak opery w ciągu miesiąca. I nic dziwnego, skoro wystarczyło jego nazwisko umieścić na afiszu, by przed kasami do opery ustawiały się tłumy melomanów. Prof. Marian Porębski był zawsze oczekiwany, żarliwie oklaskiwany i uwielbiany przez publiczność.

Marian Porębski był nie tylko solistą, ale także wybitnym pedagogiem, który wychował grono uczniów. Jego dom zawsze był otwarty dla młodych ludzi, którzy pragnęli nauczyć się prawdziwej szkoły śpiewu. Zmarł 24 lipca 2008 r. w Bilczy.

Postać Mariana Porębskiego jest już legendą. Jako artysta osiągnął wszystko, co było do osiągnięcia. Polacy nie zdają sobie sprawy jakiego wielkiego artystę wydała ich ojczyzna. Marian Porębski zyskał uznanie krytyków i publiczności. Umarł w zapomnieniu, tak jak umierali najwięksi artyści świata. Jako jego ostatni uczeń, będę go wspominał jako wybitnego człowieka o niezwykłej bardzo mocnej barwie głosu, pełnego uroku osobistego i poczucia humoru. Człowieka zawsze pełnego życia i radości.

Jacek Rykała (ur. 1 września 1950 w Sosnowcu) - artysta malarz, profesor zw. malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, prorektor wspomnianej uczelni, prowadzi Pracownię Rysunku i Malarstwa; także poeta i reżyser (autor sztuki "Dom przeznaczony do wyburzenia" oraz "Mleczarnia"). Do niedawna mieszkał w rodzinnym Sosnowcu, a obecnie w Będzinie - Grodźcu.

W 1968 r. ukończył III Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Prusa w Sosnowcu, a w 1976 roku Wydział Grafiki w Katowicach Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Tematykę prac wypełnia oblicze Śląska i Zagłębia (podwórka, bramy, tajemnicze miejsca nie tylko z czasów dzieciństwa).

Dzieła prezentowane na całym świecie w ponad 50 wystawach indywidualnych i 250 zbiorowych, kilkudziesięciu targach sztuki (Art Frankfurt, Art Koln, Art Chicago i innych). Jako jeden z niewielu artystów miał za życia indywidualną wystawę w Muzeum Narodowym w Krakowie (2002).

W Polsce można je podziwiać m.in. w Muzeach Narodowych w: Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Szczecinie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Łodzi, Muzeum Śląskim w Katowicach, Muzeum UJ w Krakowie, Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, w muzeach miejskich w Sosnowcu, Jaworznie i Chorzowie, w Centrum Sztuki "Studio" w Warszawie, w kolekcji Volkera Feierabenda przeznaczonej dla Sprengel Museum w Hanowerze oraz w kolekcjach prywatnych w kilkudziesięciu krajach świata.

Jest laureatem kilkadziesięciu nagród i wyróżnień m. in.: I nagroda w Ogólnopolskim Konkursie Malarstwa im. Z. R. Pomorskiego (Katowice 1980), nagrody na X i XV Festiwalu Malarstwa Polskiego w Szczecinie (1980, 1988), medale na Ogólnopolskich Wystawach Malarstwa "Bielska Jesień" (Bielsko-Biała 1978, 1980), wyróżnienie na Internationale Kunstbiennale "Seetal" w Szwajcarii (1985), nagrodę Miasta Sosnowca za działalność artystyczną za rok 1992.

Nakręcono o nim 8 filmów telewizyjnych (TVP Warszawa, Kraków, Katowice, Canal +).

Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę.

Michał Sobelman (ur. 26 marca 1953 w Sosnowcu) – rzecznik prasowy ambasady Izraela w Polsce, były redaktor naczelny pisma Słowo Żydowskie, tłumacz literatury hebrajskiej, scenarzysta filmów dokumentalnych.

Życiorys [edytuj]
W 1969 po antysemickiej nagonce, która była następstwem wydarzeń marcowych wyemigrował z Polski do Izraela, gdzie ukończył historię i slawistykę na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. W latach 1981–1992 był pracownikiem naukowym tej uczelni, a w latach 1988–1993 współpracownikiem Instytutu Yad Vashem. Od 1993 pełni funkcję rzecznika prasowego ambasady Izraela w Warszawie.

Jest tłumaczem literatury hebrajskiej. Do jego ostatnich przekładów należy powieść izraelskiej pisarki Judith Katzir pt. Matisse ma słońce w brzuchu, która ukazała się w języku polskim w 2007. Jego byłą żoną jest Szoszana Ronen.

Maciej Szczepański, pseud. Barabasz (ur. 7 lipca 1928 w Sosnowcu) – polski publicysta i dziennikarz, działacz PZPR.

Życiorys [edytuj]
W latach 1966-1972 redaktor naczelny "Trybuny Robotniczej" (śląskiego dziennika, organu KW PZPR w Katowicach), z której zrobił wielkonakładowy dziennik o znaczeniu ogólnopolskim. Od roku 1970 zastępca członka, od 1975 członek KC PZPR. W latach 1969-1985 poseł na Sejm PRL V, VI, VII i VIII kadencji (pod koniec był posłem bezpartyjnym).

Od października 1972 do sierpnia 1980 przewodniczący Komitetu ds. Radia i Telewizji. Rozbudował bazę techniczną Telewizji Polskiej, która dzięki niemu nie odbiegała poziomem wyposażenia od dobrej przeciętnej europejskiej.

W 1981 został postawiony przed sądem i skazany po dwuletnim procesie na osiem lat więzienia za nadużycia (przyjęcie w latach 70. łapówek w wysokości 1,5 mln zł, zabór mienia Radiokomitetu na sumę ok. 3,5 mln zł), zwolniony po czterech latach.

Kontrowersje [edytuj]
Był postacią kontrowersyjną, konsekwentnie realizował politykę propagandy sukcesu Edwarda Gierka, której był współtwórcą.

W trakcie pielgrzymki do Polski papieża Jana Pawła II starał się pomniejszyć jej znaczenie poprzez wydanie polecenia kamerzystom "kamery na klechę", tak aby nie pokazywano w telewizji faktycznej liczby osób, które uczestniczyły w spotkaniach i nabożeństwach z papieżem. Jednocześnie wykorzystał pielgrzymkę jako pretekst, by - po uzyskaniu odpowiedniej zgody władz politycznych - całkowicie zmodernizować bazę techniczną TVP, dzięki czemu osiągnęła ona dobry poziom europejski.

Był szefem niezwykle wymagającym, często w stosunku do podległego personelu bezwzględnym i brutalnym (nazywano go w środowisku "Krwawy Maciek").

Wanda Truszkowska (ur. 8 kwietnia 1917 w Sosnowcu - zm. 20 października 2004 we Wrocławiu) - uczona polska, botanik, fitopatolog.

Ukończyła Uniwersytet Poznański w 1946, obroniła doktorat w 1950; od 1963 profesor nadzwyczajny, od 1973 profesor zwyczajny. Od 1946 związana z uczelniami wrocławskimi: była starszym asystentem na Uniwersytecie i Politechnice, pracownikiem oddziału wrocławskiego Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego, adiunktem, docentem i profesorem (od 1963) na Wydziale Rolniczym Wyższej Szkoły Rolniczej (od 1972 Akademia Rolnicza we Wrocławiu), założycielką i wieloletnim kierownikiem Katedry Fitopatologii.

W pracy naukowej zajmowała się grzybami i ich występowaniem w warunkach naturalnych oraz w środowisku roślin uprawnych, szczególnie gatunkami patogenicznymi oraz towarzyszącym im saprofitami. Autorka ponad 100 publikacji, m.in.:

Grzyby z rodzajów Pseudovalsa Mealuconis i Cryptospora występujące w Polsce (1976)
Właściwości biotyczne Nigrospora oryzac (1988)
Mikroflora jako czynnik ochrony pszenicy w zależności od warunków ekologicznych (1988)
Była członkiem towarzystw i organizacji naukowych: Polskiego Towarzystwa Botanicznego (1992 członek honorowy), Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego (1987 członek honorowy; członek Zarządu Głównego, przewodnicząca Oddziału Wrocławskiego), Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego (przewodnicząca Wydziału Rolnego). Od 1990 związana z Unią Demokratyczną (następnie Unią Wolności). Została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski; wyróżniona sześcioma nagrodami Rektora Akademii Rolniczej we Wrocławiu.

Samuel Cygler (Szmul Cygler, do 1923 Ziegler) (ur. 3 listopada 1898 w Będzinie, zm. 1945 w Mauthausen) – popularny w okresie międzywojennym artysta malarz pochodzenia żydowskiego związany z Będzinem. Udzielał się w wielu stowarzyszeniach malarzy i rzeźbiarzy – żydowskich i polskich. W latach 1919-1921 członek grupy "Jung Idysz".

Spis treści [ukryj]
1 Życiorys
2 Cechy malarstwa
3 Rodzina
4 Bibliografia

Życiorys [edytuj]
Był najstarszym dzieckiem Herszla i Udli, szanowanej i zamożnej rodziny żydowskiej z Będzina. Po ukończeniu 4 klas szkoły średniej w 1916 r. zapisał się na malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni cenionego malarza, Teodora Axentowicza. Równoczeńnie kontynuował naukę w szkole średniej. W 1920 r. wyjechał do Hamburga, gdzie w Kunstgewerbeschule (Wyższa Szkoła Rzemiosł Artystycznych) dokształcał się w zakresie grafiki i drukarstwa. Zdobyte tam umiejętności zaowocowały wyróżnieniem jego prac graficznych w czasie studiów na ASP, na które wrócił w 1921 r. W 1923 r. z niewiadomych powodów zmienił pisownię nazwiska na Cygler i przeniósł się do Szkoły Głównej Malarstwa do pracowni prof. Wojciecha Weissa, u którego studiował malarstwo figuralne, grafikę, anatomię i perspektywę. Pierwsze prace poza uczelnią zaprezentował w 1924 r. na wystawie Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuk Pięknych. Wystawił tam 7 akwafort i obraz olejny "Fragment kościoła". Pierwsze grafiki z cyklu "Dybuk" podarował Bibliotece Jagiellońskiej, Muzeum Narodowemu w Krakowie i Warszawie. W czerwcu 1924 r. za nagrodę pieniężną wyjechał na dalsze studia do Paryża.

Jako młody malarz został zauważony i zaproszony przez cieszącego się uznaniem w Anglii i Polsce malarza, Mojżesza (Maurycego) Appelbauma (1887-1931), do współpracy przy dekoracji będzińskiej Wielkiej Synagogi (1925-26) (spalonej przez Niemców 8/9 września 1939). Współpracował z nimi także Chaim Hanft (1903-1951). Projekty malowideł nie zachowały się, ale na podstawie opisów i jedynego zdjęcia wiadomo, że Cygler oparł się na tradycyjnej ornamentyce, tworząc dekoracje z fantastycznymi figurami zwierząt: lwów, jeleni i orłów.

Dużo podróżował między Paryżem, Warszawą, Krakowem a Będzinem, biorąc czynny udział w życiu artystycznym. W 1931 r. ponownie przyjechał do Paryża, gdzie wiosną następnego roku poznał będzińską dentystkę, Rachelę Ehrlich (ur. 2 VIII 1897). Po ślubie wyjechali na miesiąc do Wenecji, a po powrocie na stałe zamieszkali w Będzinie przy ul. Kołłątaja 37, gdzie Rachela miała swój gabinet. Samuel podjął pracę nauczyciela rysunku w będzińskim gimnazjum im. Szymonostwa Fürstenbergów. Nadal jednak brał udział w stowarzyszeniach i wystawach artystycznych oraz dużo podróżował. W 1932 r. uczestniczył w międzynarodowej wystawie karykatury w wiedeńskim Künstlerhaus. Bywał także na plenerach malarskich w Kazimierzu Dolnym; następnie wystawiał 60 prac w warszawskim Salonie Sztuki. W Sosnowcu związał się z grupą artystyczną "Blok". Od 1934 r. wystawiał głównie w Krakowie. Po narodzinach córki Tamar (14 III 1935) wyjechał w 1936 r. do Palestyny, gdzie cierpiąc niedostatek urządzał wystawy (Jerozolima, Tel Awiw, Hajfa) i oddawał się malarstwu. Gdy pożarze mieszkania jego obrazy spłonęły, wrócił do Polski. W lutym 1939 r. brał po raz ostatni udział w wystawie (Związek Żydowskich Artystów Plastyków).

W czasie II wojny światowej, mimo gotowych w 1943 r. paszportów Hondurasu dla rodziny, nie udało się im opuścić kraju. Dostali się do getta będzińskiego, z którego udało się wyciągnąć jedynie 8-letnią Tamarę (została umieszczona w polskiej rodzinie Genowefy i Bronisława Pająków, dzięki której jako Marusia przeżyła wojnę). W sierpniu 1943 r. wraz z rodziną Samuel wywieziony został do obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau, a następnie do Mauthausen-Gusen. Rysując i malując różne obrazki dla hitlerowców mógł liczyć na łagodniejsze traktowanie. Gdy w przededniu wyzwolenia obozu otrzymał wiadomość o śmierci rodziny w Auschwitz, przypomniał sobie o ampułce z trucizną, umieszczoną przez żonę w zębie i rozgryzł ją.

Cechy malarstwa [edytuj]
Był otwarty na nowe prądy w sztuce, ale zawsze w jego twórczości powtarzał się element obyczajowości żydowskiej, urok tradycji, pejzaż miasteczek, uliczek i podwórek zamieszkanych przez jego współwyznawców. Malował obrazy olejne i akwarele. Na podstawie niewielkiej ilości zachowanych prac można stwierdzić, że nawiązywał do postimpresjonizmu i kubizmu. Kolory nakładał pewnie, co widoczne jest zwłaszcza w akwarelach. Jego styl wywodził się z kręgu Jung Idysz – nurtu, który powstał na przełomie XIX i XX w. w Paryżu, a w Polsce rozpowszechnił się po 1929 r. W latach 1924-32 brał udział w kilkudziesięciu wystawach polskich i żydowskich. W 1932 r. w Salonie Sztuk w Warszawie zorganizował swoją wystawę indywidualną, gdzie zaprezentował co najmniej 60 prac. Do dziś przetrwało około 70 prac Cyglera (grafika, obrazy olejne, akwarele), z których większość znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Zagłębia w Będzinie (sala Samuela Cyglera w pałacu Mieroszewskich) (11 grafik, 6 obrazów olejnych, 13 akwarel). Znajdują się także w muzeach Tel-Awiwu, Biblioteki Jagiellońskiej, w Muzeum Narodowym w Warszawie i Krakowie, w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz u kolekcjonerów prywatnych.

Jego będzińska pracownia mieściła się przy ulicy Kołłątaja 37 (budynek został zburzony podczas II wojny światowej).

Rodzina [edytuj]
Całe życie związany był z Będzinem, dokąd po licznych podróżach ciągle. Ożenił się w Paryżu, ale z będzinianką Rachelą, także w Będzinie 14 marca 1935 r. urodziło się mu jedyne dziecko - córka Tamar (Marusia) (po mężu Dror), która po wojnie wyjechała do Izraela. Tamar Dror jest autorką pamiętnika z okupowanego Będzina pt. "A green Parrot" (106 str.), wydanego w 1999 r. w Sydney (Australia) przez jej kuzynkę, Kitię Altman.

Tadeusz Stanisław Kubalski (ur. 3 stycznia 1903 w Będzinie, zm. 5 sierpnia 1963 w Kaliszu), polski architekt, aktor i reżyser teatralny, w latach 1957–1963 dyrektor Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu, współtwórca Kaliskich Spotkań Teatralnych (1961).

Stanisław Wygodzki (przed wojną Szyja Wygodzki) (ur. 13 stycznia 1907 r. w Będzinie, zm. 9 maja 1992 r. w Giwatajim koło Tel Awiwu, Izrael) – polski prozaik, poeta i krytyk literacki pochodzenia żydowskiego, również tłumacz literatury niemieckiej (m.in. dzieł Brechta) i żydowskiej (m.in. Alejchema i Asza).

Spis treści [ukryj]
1 Życiorys
2 Twórczość literacka
2.1 Zbiory wierszy
2.2 Opowiadania
2.3 Powieści
2.4 Opracowania
2.5 Linki zewnętrzne

Życiorys [edytuj]
Urodził się i wychował w Będzinie, jako syn Icchaka Wolfa (1875-1943) (kupca, działacza syjonistycznego) i Reginy (Rywa Brajndla) z domu Werdygier (Werdiger), w inteligenckiej, rodzinie zagłębiowskich Żydów. W Będzinie spędził młodość i też tu zastała go wojna. Już jako uczeń w będzińskim gimnazjum humanistycznym Fürstenberga związał się z ruchem komunistycznym i wstąpił do partii, której został aktywnym działaczem. Za działalność komunistyczną został w 1926 r. wydalony przed maturą ze szkoły i skazany na 2 lata więzienia. Jako człowiek niezwykle wyczulony na krzywdę społeczną od 1930 r. drukował w pismach lewicowych. Działał także w Polskiej Sekcji Międzynarodowego Biura Literatury Rewolucyjnej w Moskwie, gdzie w 1933 r. opublikował zbiór wierszy "Apel. Poezje". Mieszkał przy ul. Sączewskiego 13 (w okresie okupacji niemieckiej Gartenstr.) wraz żoną Anną (Frymetą?) i córką. Pracował w Będzinie jako urzędnik w hucie "Feniks". W latach 1943-1945 najpierw przeżył getto będzińskie, a potem był więźniem obozów koncentracyjnych: Auschwitz-Birkenau (nr obozowy 132434), Sachsenhausen-Oranienburg i Dachau (do kwietnia 1945). W Oświęcimiu stracił rodziców, młodą żonę, córeczki, rodzeństwo i dalszych krewnych. Wiedział, że w obozie jego i rodzinę czeka zagłada. Dał więc (1 VIII 1943) żonie i ukochanej córeczce Mindel (ur. 17 III 1939) cyjankali, który sam też zażył. Sam przeżył, dyż jego dawka okazała się zbyt mała. Dlatego też jednym z przewodnich motywów powojennej poezji Wygodzkiego jest ból po stracie córki. Po wyzwoleniu w 1945 r. z obozu przejściowego w Niemczech wrócił do kraju. Wcześniej jednak w monachijskim szpitalu, gdzie leczył gruźlicę, poznał swą przyszłą żonę, Irenę (pochodzi z Katowic), z którą 11 III 1946 r. wziął ślub. Ich dzieci otrzymały imiona: Adam i Ewa. W kwietniu 1947 r. powrócił do kraju i ostatecznie osiadł w Warszawie, gdzie w latach 1947-48 pracował w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Od 1948 r. pracował w Polskim Radiu, gdzie do 1953 r. pełnił funkcję redaktora naczelnego działu literackiego. Od 1953 zajmował się wyłącznie pracą literacką; był aktywnym pisarzem - publikował własne utwory, recenzował książki, gdy nagle w 1967 r. zniknął z kart pism literackich, księgarń i bibliotek z powodu napisanego na niego paszkwilu. W styczniu 1968 r., gł. pod wpływem szykanowanych dzieci, podjął decyzję o emigracji z Polski. Z Dworca Gdańskiego w Warszawie wraz z rodziną wyjechał słynnym wówczas pociągiem zwanym w kolejarskim żargonie „jewrej-ekspres” do Wiednia, a zaraz potem samolotem do Izraela. Zamieszkał na stałe w Giwatajim w aglomeracji miejskiej Tel Awiwu. Syn Adam jednak wyjechał do Szwajcarii, a córka do Hiszpanii. W 1969 r. nawiązał współpracę z literacką prasą hebrajską, m.in. z wychodzącym w Tel-Awiwie pismem „Maariw” oraz z wydawanymi w języku polskim czasopismami „Nowiny Kurier” i „Przegląd”. Wstąpił do Związku Pisarzy Hebrajskich oraz Hebrajskiego PEN Clubu. Do Polski już nie przyjechał, choć w 1981 r. spędził kilka dni w Wiedniu, daremnie oczekując na obiecaną wizę, by skorzystać z zaproszenia na Kongres Kultury Polskiej (doczekał się tylko wiadomości o wprowadzeniu stanu wojennego). Zmarł w Giwatajim. Nie chciał mieć grobu, więc prochy poety rozrzucono na pustyni. Wdowa po pisarzu, Irena Wygodzka, kilka lat później zamieszkała w Warszawie.

Twórczość literacka [edytuj]
Jako pisarz debiutował w 1928 r. artykułem o poezji proletariackiej ("Zadania poezji w Poslce dzisiejszej"), zamieszczonym przez redaktora Grydzewskiego na łamach „Wiadomości Literackich” (nr 29). Drukował w „Miesięczniku Literackim”, „Lewarze”, „Sygnałach” i w „Szpilkach” - prasie lewicującej, ale też w „Skamandrze”. Pierwszy zbiór wierszy «Apel» wyszedł w Moskwie w 1933 r. Przed II wojną wydał jeszcze dwa tomiki poezji: „Chleb powszedni” i „Żywioł liścia”. Po wojnie brał aktywny udział w życiu literackim Polski, publikując kilka zbiorów opowiadań i wierszy. Liczne opowiadania Wygodzkiego są napisane w pierwszej osobie i charakteryzują się dążeniem do dokumentalizacji narracji. Ze sporym powodzeniem próbował też tłumaczeń. Jako jeden z nielicznych podjął się przybliżenia polskiemu czytelnikowi literatury żydowskiej powstającej w języku jidysz: Szaloma Asza (osiadłego w Ameryce prozaika rodem z Kutna) i Efraima Kaganowskiego, tłumacząc na polski „Opowiadania warszawskie”. Interesował się też pisarstwem braci Singerów. Tłumaczył również z j. niemieckiego, np. Egona Kirscha, klasyka reportażu, Ericha Kästnera i wielu innych. Jego powieść "Zatrzymane do wyjaśnienia" została skonfiskowana w Polsce w 1957 r. i wydana po hebrajsku w Izraelu w 1968 roku. Był też autorem czterech książek dla dzieci ("Odwiedziła mnie żyrafa").

Został laureatem nagrody Związku byłych Więźniów Bergen-Belsen (1969) oraz w 1972 r. nagrody państwowej im. prezydenta Izraela Zalmana Szazara, przyznanej za twórczość o Holokauście dla pisarzy - repatriantów.

W swej twórczości przesatawia obraz martyrologii Żydów w czasie II wojny światowej oraz powojenne losy mieszkańców środkowo-wschodniej Europy. W swoich utworach poruszał motywy związane z człowiekiem, zagładą, moralnością, egzystencjalizmem.

Utrzymywał serdeczne kontakty z polskimi literatami: Wisławą Szymborską, Anną Kamieńską, Marią Bojarską i Tadeuszem Borowskim (11 marca 1946 r. był świadkiem na ślubie z Ireną). Jedno z opowiadań Tadeusza Borowskiego, o sosnowieckich i będzińskich Żydach wywożonych transportem do obozu, powstało prawdopodobnie pod wpływem opowieści Wygodzkiego

W styczniu 1992 r. Telewizja Polska wyemitowała reportaż p.t. „Credo Stanisława Wygodzkiego”. Do tego programu, po raz ostatni w życiu, recytacje wierszy przygotował i przedstawił Tadeusz Łomnicki, jeden z nielicznych, wiernych przyjaciół poety, z którym przez wszystkie lata emigracji utrzymywał żywy kontakt.

Po śmierci pisarza wydano w Tel-Awiwie „Zeszyt pamięci o Stanisławie Wygodzkim” pod redakcją Krystyny Bernard.

Zbiory wierszy [edytuj]
Apel (1933)
Chleb powszedni (1934)
Żywioł liścia (1936)
Pamiętnik miłości (1948)
Nad Engelsem (1950)
Poezje (1950)
Wzgórza (1952)
Drzewo ciemności (1971)
Podróż zimowa (Londyn 1975)
Pożegnanie (Lomdyn 1979)
dwujęzyczny Wybór poezji (Londyn 1987).
Opowiadania [edytuj]
W kotlinie (1949)
Puty plac (1955)
Milczenie (1958)
Upalny dzień (1960)
Człowiek z wózkiem (1961)
Koncert życzeń (1961)
Nauczyciel tańca (1963)
Boczna uliczka (1966)
Powrót na ziemię (1967)
Odwiedziła mnie żyrafa (1967)
wybór Ba-mahavo (w języku hebrajskim) (Tel-Awiw 1970).
Powieści [edytuj]
Jelonek i syn (1951)
Opowiadanie buchaltera (1951)
Serca mego rodzeństwa (1961)
Zatrzymany do wyjaśnienia (1968)
Pieskin został pisarzem (Londyn 1973)

Edward Ciuk (ur. 10 października 1909 w Łagiszy koło Będzina, zm. 8 marca 1995 w Warszawie) - geolog, specjalista geologii złóż węgli brunatnych oraz geologii trzeciorzędu na Niżu Polskim.

Był odkrywcą, współodkrywcą i badaczem większości złóż węgla brunatnego w Polsce. Miał też poważne osiągnięcia w badaniach trzeciorzędu na Niżu Polskim, m.in. był twórcą nadal w zasadzie obowiązującego schematu litostratygrafii trzeciorzędu niżowego.

Był autorem i współautorem ponad 150 publikacji, ponad 350 opracowań archiwalnych i kilkuset ekspertyz, opinii, koreferatów oraz recenzji.

Spis treści [ukryj]
1 Życiorys
2 Odznaczenia
3 Medale
4 Odznaki
5 Bibliografia
6 Linki zewnętrzne

Życiorys [edytuj]
Pochodził z rodziny kolejarskiej. W 1934 ukończył Wydział Górniczy Państwowej Szkoły Górniczej i Hutniczej im. Stanisława Staszica w Dąbrowie Górniczej. Pracę zawodową podjął w 1934 jako asystent nauczyciela, a od 1937 jako wykładowca geologii w macierzystej szkole. Jako ekstern uzyskał maturę ogólnokształcącą w gimnazjum sosnowieckim. W 1938 wstąpił na Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zamierzał studiować geologię i geografię. Studia przerwała wojna.

W 1939 został współpracownikiem Państwowego Instytutu Geologicznego. Pod kierunkiem Władysława Bobrowskiego prowadził poszukiwania glinek ogniotrwałych i rud żelaza w północnym obrzeżeniu Zagłębia Dąbrowskiego. We wrześniu 1939 wziął udział w walkach odwrotowych Armii Kraków, jako plutonowy w Batalionie Obrony Narodowej. W tych walkach przeszedł od Zagłębia, przez Nidę, przeprawę przez Wisłę pod Baranowem, aż do Janowa Lubelskiego. Podczas wojny pracował do 1943 jako górnik dołowy w kopalni węgla kamiennego Mars, w Łagiszy. Potem jako kreślarz w biurze mierniczym Towarzystwa Górniczo-Przemysłowego Saturn, przejętego przez niemiecki Preussag.

W kwietniu 1945 zgłosił się do reaktywowanego w Krakowie Państwowego Instytutu Geologicznego. Na polecenie dyrektora, Karola Bohdanowicza, objął problematykę węgla brunatnego. W 1947 przeniósł się do Warszawy. Do 1954 był kierownikiem Działu Węgli Brunatnych w Wydziale Węgli kierowanym przez Stanisława Doktorowicz-Hrebnickiego. We współpracy ze Zjednoczeniem Przemysłu Węgla Brunatnego badał obszary czynnych, odbudowujących się i zniszczonych przez wojnę kopalń węgla brunatnego w Polsce Środkowej i Zachodniej. W 1951 rozpoczął prace rozpoznawcze i poszukiwawcze złóż węgla brunatnego w Polsce. W 1954 objął stanowisko kierownika Zakładu Złóż Węgli, zamienionego później na Zakład Geologii Złóż Węgla Brunatnego, którym kierował do 1978.

W 1955 uzyskał dyplom ukończenia Akademii Górniczo-Hutniczej, na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym. W 1956 za wybitne osiągnięcia zawodowe został mianowany docentem w Instytucie Geologicznym w Warszawie. Stanowisko i tytuł naukowy profesora nauk przyrodniczych uzyskał w 1972.

Przeszedł na emeryturę w 1979, nadal pracując jako konsultant naukowy.

Odznaczenia [edytuj]
Srebrny Krzyż Zasługi (1952)
Złoty Krzyż Zasługi (1954)
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1960)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Państwa Polskiego (1970)
Order Sztandaru Pracy II klasy (1977)
Medale [edytuj]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)
Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974)
Medal Górnictwa w 1000-lecie Państwa Polskiego (1962)
Medal 50-lecia Instytutu Geologicznego (1970)
Odznaki [edytuj]
Odznaka Przodownika Pracy Socjalistycznej (1970)
Odznaka Geologa (1970)
Odznaka Zasłużonego Przodownika Pracy Socjalistycznej (1971)
Złota Odznaka Zasłużonego dla Województwa Wrocławskiego (1971)
Złota Odznaka Zasłużonego Pracownika Państwowego Instytutu Geologicznego